Մարինե Մարտիրոսյան
Վահե Սարուխանյան 

ՅՈւՆԻՍԵՖ-ի հայաստանյան գրասենյակի տնօրեն Հենրիետ Արենսն այնքան է ջանում իր կառույցի հովանավորած ալյուրի հարստացման օրինագիծը դրական լույսի ներքո քարոզելու համար, որ երբեմն հայտնվում է, մեղմ ասած, անհարմար իրավիճակներում:   

Անցյալ տարեվերջին ՅՈւՆԻՍԵՖ-ի աջակցությամբ առողջապահության նախարարությունը ալյուրի հարստացման վերաբերյալ սեմինար էր կազմակերպել լրագրողների համար: ՅՈւՆԻՍԵՖ-ի հայաստանյան գրասենյակի տնօրեն Հենրիետ Արենսն, իր ելույթի ժամանակ խոսելով հարստացված ալյուրի մասին, իբրեւ նախադեպ բերեց մեր երկրում աղի յոդացումը. «Հայաստանն արդեն ունի նման՝ աղի պարտադիր յոդացման հաջողված փորձ: Այդ ծրագիրը լավագույնս լուծեց բնակչության շրջանում յոդի պակասի խնդիրը»: Այսինքն՝ տիկին Արենսը համոզված է, որ ալյուրի հարստացումը աղի յոդացման նման լուծելու է առկա խնդիրները: Բայց արդյո՞ք այդ փորձն իսկապես հաջողված էր, ինչպես հայտարարել է Արենսը:

Շեշտենք, որ աղի յոդացումը նույնպես իրականացվել է ՅՈւՆԻՍԵՖ-ի աջակցությամբ, ինչպես պլանավորվում է անել ալյուրի հարստացման դեպքում: 2004-ին կառավարությունն ընդունել է «ՀՀ բնակչության սննդում յոդի անբավարարության հետևանքների դեմ պայքարի և կանխարգելման ծրագիրը», որից մեկ տարի հետո՝ 2005-ին, Հայաստանի ժողովրդագրության եւ առողջության հարցերի հետազոտության (ՀԺԱՀՀ-2005) շրջանակներում իրականացվել է յոդի անբավարարության ընտրանքային հետազոտություն, և պարզել է, որ ստուգված տնային տնտեսությունների 97 տոկոսն ունեցել է յոդացված աղ:

ՅՈւՆԻՍԵՖ-ի, ՀՀ ԱՆ-ի և Յոդի անբավարարությամբ պայմանավորված խանգարումների վերահսկման միջազգային խորհրդի անցկացրած հետազոտությամբ էլ (2005 թ.) պարզվել է, որ դպրոցական տարիքի երեխաների շրջանում յոդի անբավարարությունը վերացել է: Այսքանից հետո 2006-ին ՀՀ-ում ՅՈւՆԻՍԵՖ-ի ներկայացուցիչը հավաստագիր է հանձնել ԱՆ-ին, ինչով Հայաստանը ճանաչվել է յոդի անբավարարությունը հաղթահարած երկիր:

Իրականում, սակայն, տանը յոդացված աղ ունենալը դեռ չի նշանակում յոդ ստանալ, քանի որ կերակուր պատրաստելիս ջերմային մշակման ժամանակ յոդն ուղղակի ցնդում է (դրա համար խորհուրդ է տրվում աղն օգտագործել ջերմային մշակումից հետո), այն ցնդում է նաև բաց (3-4 ամսից) և փակ (1 տարուց) տարաներում պահելու ընթացքում:

Տիկին Արենսը աղի յոդացման փորձը իբրև հաջողված օրինակ նշելուց առաջ լավ կաներ ուշադրություն դարձներ, մասնավորապես, բնածին հիպոթիրեոզ ունեցող երեխաների եւ ընդհանրապես հիպոթիրեոզ հիվանդության հայաստանյան վիճակագրությանը:

Առողջապահության նախարարությանը հարցում էինք ուղարկել, թե 2003-2014 թթ. հիպոթիրեոզի հիվանդացության քանի դեպք է արձանագրվել: Խնդրել էինք հայտնել նաեւ 2005-ից իրականացվող բնածին հիպոթիրեոզի սկրինինգի (բնակչության մասսայական բուժզննում որոշակի հիվանդակիրների բացահայտման նպատակով) վիճակագրական տվյալները:

Նախարարությունը ներկայացրել է 2004-2013 թթ. ՀՀ բնակչության շրջանում հիպոթիրեոզով գրանցված հիվանդների թիվը՝ ըստ առանձին տարիների: Ահա այդ տվյալները՝ բացարձակ եւ հարաբերական (100.000 բնակչի հաշվով) թվերով:

Հետաքրքիր է, որ 2006-ին, երբ Հայաստանը ՅՈւՆԻՍԵՖ-ից յոդի հաղթահարման վերաբերյալ հավաստագիր է ստացել, գրանցվել է հիպոթիրեոզով հիվանդների ամենամեծ թիվը: Եվ կարծես ի հեճուկս տիկին Արենսի՝ աղի պարտադիր յոդացման «հաջողված» փորձի մասին հայտարարության՝ 2010-ից ի վեր հիվանդների թիվը շարունակական աճ է գրանցել:

Բնածին հիպոթիրեոզի սկրինինգը, ինչպես պարզվում է, իրականացնում է «Արաբկիր» բժշկական համալիր-երեխաների եւ դեռահասների առողջության ինստիտուտը: Վերջինիս հիմնադիրներից մեկն ու ներկայում գիտական ղեկավարը ԱԺ առողջապահության, մայրության եւ մանկության հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ, ՀՀԿ-ական Արա Բաբլոյանն է: Համալիրի նախկին տնօրեն Սերգեյ Բաբլոյանին, որը պատգամավորի որդին է, փոխարինել է մյուսը՝ Արմանը, որը 2013-2015 թթ. առողջապահության փոխնախարարն էր: Ստորեւ՝ Արման Բաբլոյանի ներկայացրած տվյալները սկրինինգ-հետազոտությունների եւ հայտնաբերված հիվանդ նորածինների մասին:

Ինչպես տեսնում ենք, հետազոտությունների ծավալների մեծացմանը զուգահեռ աճել է նաեւ հայտնաբերված հիվանդների թիվը:

Վերոնշյալ փաստերն ապացուցում են, որ ՅՈւՆԻՍԵՖ-ի հայաստանյան գրասենյակի տնօրեն Հենրիետ Արենսն էժանագին դեմագոգիա է անում՝ ալյուրի հարստացման օրինագիծն առաջ հրելու համար: