Հարցազրույց «Հունայկա» եւ «ՍԵՐՄՆԱՑԱՆ» ընկերությունների սեփականատեր , Աժ նախկին պատգամավոր Վռամ Գյուլզադյանի հետ: Նրա հետ հանդիպեցինք ընտրությունների օրը Յաղդան գյուղում:

Ձեր ընկերությունները Լոռու մարզում զբաղվում  են գյուղատնտեսությամբ: Ինչպե՞ս կգնհատեք Յաղդանի, Վարդաբլուրի և հարևան գյուղերի  տնտեսության վիճակը:

Լենին պապը  ինչքան սուտ է ասել սուտ, բայց մի հատ ճիշտ բան է ասել. «Ով աշխատի, նա էլ կուտի»: Էսօր  դա ֆունդամենտալ ճշմարտություն է: Ինչքան էլ, որ ասում են՝ հայ ենք, հայ ենք, աշխատասեր  ազգ ենք, իրականության մեջ, համենայնդեպս, գյուղատնտեսության ոլորտում հայ մարդը աշխատել չի  ուզում: Կարող է գնալ Ռուսաստան ու լավ հավեսով  12-14 ժամ  աշխատել, բայց էստեղ դաշտում ջրվոր, խոտ հնձող կամ բարձող չի ուզում աշխատել: Գյուղերի ընդհանուր վիճակի մասին կասեմ, որ  Յաղդանը և Կողեսը նորմալ են այն առումով, որ հողերի բացարձակ մեծամասնությունը մշակվում է:  

Յազդանը  272 հա վարելահող ունի, որից 114 հա մշակում են Ձեզ պատկանող «Հունայկա» ՍՊԸ-ի միջոցով:

Ուրեմն էս գյուղում  քարտեզի վրա նկարած, թղթի վրա գրված հողերի քանակը մեծ է, ինչպես բոլոր գյուղերում: Բայց դրանց մի մասը  ոչ ոք չի մշակում, որովհետև իզուր են դարձրել վարելահող:  Խրուշչովյան կամ Ստալինի ժամանակներ են  եղել, երբ  խնդիր է դրված եղել , որ ամեն հանրապետություն իրեն պետք է ապահովվի հացով: Եվ դրել են  մասնագիտորեն չարդարացված լանջերը վարել են:  Էդ 272 հա-ից 100-ը չի մշակվում, չի էլ մշակվելու: Ուղղակի նոր գյուղապետը կարող է էդ հողերի կատեգորիան փոխել և վարելահողից դարձնել խոտհարք կամ արոտավայր և թեման փակել:

Դուք քանի՞ գյուղում եք հող մշակում և որքան:

Երկու: Իմ հայրենի Վարդաբլուր գյուղում և Յաղդանում: Մոտ 300 հա հող եմ մշակում: Աշխատատեղ ապահովում եմ մշտական երևի մի 30, իսկ բերքահավաքի ժամանակ , երկու ամիս ապահովում եմ երևի մի 100 աշխատատեղ: Աշխատողներին օրը 10 դոլար` 4 հազար դրամ  աշխատավարձ եմ վճարում:

Փաստորեն երկու գյուղերի տնտեսական լծակները հիմնականում Ձեր ձեռքում  են :  Ի՞նչ եք  արել անցած տարիներին այդ գյուղերի զարգացման համար:

Յաղդան գյուղի տնտեսական լծակներն իմ ձեռքում են, իսկ Վարդաբլուրինը` ոչ: Վարդաբլուրը մեծ գյուղ է, ես այնտեղ 130 հա հող եմ մշակում: Ես Յաղդանի  համայնքային բյուջեին վճարում եմ 3 մլն  դրամ հարկ: Նույնիսկ  տնամերձերի և չմշակվող հողերի հարկերը  մենք ենք վճարում: Դրանց տերերը թողել գնացել են: Միշտ 100 տոկոսով Յաղդանի բյուջեի սեփական հարկային եկամուտները ապահովվել են:

Իսկ դուք ինչպե՞ս եք  Յաղդանի  գյուղացիների հողը վերցնում եւ մշակում:

Պայմանագրային կարգով եմ վերցնում` որը բանավոր, որը գրավոր: Յաղդանի հողատերերը հիմնականում Հունաստանում են` 80 տոկոսը: 

Այստեղ  շատ բարդ խնդիր կա: Շատ բարդ: Շատերը մահացել են, գյուղապետի մահից հետո այդպես անուններով  ոչ ոք չհիշի  Յաղդանի հույն հողատերերին: Այս հողերը բոլորը կադաստրով տեր ունեն: Ներկայումս նրանց տանը ով ապրում է, նա լիազորագիր է վերցրել հողատիրոջից ` հողը օգտագործելու համար:

Իսկ կա՞ն հողեր , որոնց տերերը առհասարակ չկան:

Իհարկե կան, 100 հա անմշակ հող կա: Մենք նրանց հարկն էլ ենք տալիս, որպեսզի գյուղապետը լավ զգա իրեն:

 Ինչպե՞ս են  լուծվում  Հունաստանում ապրող յաղդանցի հողատերերի հողը  մշակելու ձեր իրավական իրավունքը:

Օրենքով վաղուց նրանց  ձեռքից հողը պետք է վերցնեին և դարձնեին համայնքային սեփականություն:  Սակայն դա չեն անում, չգիտեմ ինչու դա չեն անում: Յաղդանում գիտեմ ինչու չէին անում:  Գյուղապետուհին մեր ընկերն էր, հույն էր ինքը,  չէր ուզում որևէ մեկին նեղացնի, բայց  ՀՀ հողային օրենսգրքում պարզ գրված է, որ այլ պետության քաղաքացին  մեր երկրում չի կարող ունենալ հողի սեփականություն:

Այս դեպքում այդ մարդկանց հողը մշակելու դուք պայմանագրային կողմ ո՞ւմ եք ճանաչել

Հենց հողի տիրոջ անունն էլ  մեր պայմանագրի մեջ գրված է: Գյուղապետն էլ պեչատել ա:

Բայց հողի տերը չկա:  

Հողերի 80 տոկոսը և ավելին այդ սկզբունքով ենք մշակել:  Յաղդանի հողերի 80 տոկոսի տերը կամ մեռած է, կամ  այստեղ չէ:   

Փաստորեն դուք Յաղդանի վարելահողերը մշակում եք՝ առանց հողատիրոջ պայմանագրային մասնակցությա՞ն:

Մենք 1996 թվականից ենք այս հողերը մշակում, էն ժամանակ դեռ ահագին մարդ կար: Մի մասի հետ էն ժամանակ կնքել ենք պայմանագիր` ասենք 3 տարով: Ով կար`էդ երեքին մի երեք էլ ենք ավելացրել, ով չկար, էդպես էլ այդ պայմանագիրը մնում է: Գյուղապետի հետ մենք թիվը փոխել ենք, ասել ենք`  էս թվից սկսել ենք,  մինչև, երբ տերը կգա: Չմշակենք անտեր կմնա,  ոնց որ Ագարակում,  ճանապարհի կեսն անցնում եք, հողն անտեր բրախած է:  Հողը բացարձակ չեն մշակում, չեն սիրում մշակել: Կողես գյուղն է հողը մշակում:  Յաղդանում հողը հիմնականում մերն է, մենք ենք մշակում ու մեկ էլ տրակտորիստ Ռաշիդ Լազրևը: Իրա հողը մոլախոտի մեջ կորած է, իբր թե  մշակում է: Ուրիշ մշակող չկա: Արևածագ գյուղն է, որ մի քիչ նորմալ մշակում են,  Կարմիր Աղեկիում լավ են մշակում, Օձունի 3 000 հա վարելահողերից 2900 հա-ը անմշակ է:  Գյուլաքարակում էլ է վատ`1000 հա վարելահողից 100-120 հա հող է մշակվում:  Էն էլ հա ցորեն են ցանում:

Իսկ հողերը չմշակելը ինչ հետեւանքներ կարող են ունենալ:

Մեր պետությունը, լոռեցու ասած`«Մեր է մտել», այսինքն փոքրացել է: Մեր պետությունն ու Յաղդանը իրար նման են: Վերանում են երկրի երեսից: