Շ.Թ.ին

Խառն, կլանուած, ծանր եւ կապարէ օրերու վրայ աւելցաւ օրերուն օրը: Օգոստոսի տաս: Ժամանակ ելքի: Հին վէրքերէն լուացուելու ժամանակն է: Ատեն վերադարձի: Անհասկնալի, անորոշ եւ փոթորկոտ վերադարձ: Տրամը կը պատկանի մէկ հողի, եւ հողեղէն որդու վերադարձը կը դառնայ Ճշմարիտ բան: Ճշմարտութիւն մը որ բեմական չէ այլեւս, ցուցադրական չէ:

Բոլոր թաղերը, նեղ ու խելառ թաղերը կը պատկանին անցեալին: Հին բարեւներ, ընկերներ ողջ կամ մեռած, արբունք, թափուած գինի եւ վատնուած բանաստեղծութեան կարմիր ռեհան:

Ահա այս ամէնը կը լքեմ հեռացողի պէս....

Դեղին հագած թերթերուն վրայ, գիրքերու արկղերուն, յայտնի եւ անյայտ հրապարակումներուն վրայ: Ահա այդ է ստորագրելու հաւէսը:

Երէկ ծանօթ մը, ՖՊեան նամակատուփիս մէջ էր գրած էր, թէ անծանօթ մի ոմն, լուտանքներ տեղացուցած էր էջիս վրայ: Հերոս Դուշման Վարդանի անուան տակ, ան գրառումներ էր կատարած եւ հայոհոյանքներ էր թափած: Զինք զգուշացուցած էր ծանօթս որ չի կարելի հերոսներու անուան տակ պահուըտիլ: Քիչ անց հայհոյանքները վերացան: Յուսալի է նաեւ որ նոյն անձը հերոսներու անուան տակ չպահուըտի ինչ ալ ըլլան պայմանները:

......

Երբ Պէյրութի բոլոր ճանապարհները փակուեցան ու այդ քաղաքը դարձաւ ոստրէի չափ փակ տարածք, ես չյոգնեցայ, դրի անունս գրութեան տակ եւ ստորագրեցի, ինչպէս որ միշտ:

Հաւէս էր ստորագրելը:

Հաւէս էր որով ճշմարիտ էր:

Աս Հայաստանին պէս, որմէ ճշմարիտ ըլլալ սորված եմ քիչիկ մը:

Աս Հայաստանին պէս, որուն դէմ խաղ չկայ:

Անոր արու գրական ջուրերուն պէս, անոր արու երակներուն պէս:

....

Երբ մութ, անվերջ գիշերեները ծառացան մեր գլխավերեւը, վերադարձի առագաստը բացուեցաւ յանկարծ:

Եկանք առանց ծով մտնելու եւ կապոյտի բոլոր աւազանները լքելով վերադարձանք:

Կինս սոսկական Եւա մը չէր, ցեղին հանդէպ անոր ունեցած կրակն էր որ վառեց մեզ:

Հայաստանը Եւայի խնձոր չէր որ ուտէինք:

Գիտէի որ օտարանքը կրնար մէկէն զարնել գաղթական հոգիս:

Գիտէի որ Մարշուտքայի պատուհանէն նայած պահուս պիտի զգայի որ օտարացումի օղակ մը մէկէն կրնար իջնել վիզիս:

Գիտէի այս բոլորը:

Սակայն ինչ փոյթ:

Որոշած էինք:

Որոշումը առնելը նման էր ստորագրութիւն նետելու որոշումին:

Ու հակառակ ամէնինչին, հակառակ լուտանքներուն եւ եւ չքմեղանքներուն, հակառակ անձրեւաբար վրաս թափուող սուտ դատումներուն, ես անաղմուկ Հայաստան մտայ:

Մինչ ուրիշներ յանձն առին Արեւմտահայերէնի պաշտպանութեան դատը – իբր- ու զայն պարզուած դրօշակի վերածեցին յանուն իրենց դիրքերուն ու շահատակումներուն:

Ես, մենք Հայաստան մտանք:

....

Այսօր Սփիւռքի մէջ հայ մնալը վաճառանիշի տեսակ է – պրէնտ:

Ինչպէս Գոգա- Գոլան, Լէկոն կամ Պարպին:

Սփիւռքը կը սիրէ պուպրիկները:

Կանաչ, դեղին ու սեւ Պուպրիկներ: Շոքոլա Ուտող պուպրիկներ, մերթ չխօսկան, մերթ արեւահարեալ ու մերթ մօրուքաւոր պուպրիկներ:

Սփիւռքի մէջ ստորագրելու խնդիր չկայ:

Հոն բոլորը նոյն ձեւով կը գրեն: Նոյն սուտլիկ ածականներով, նոյն սուտ բառերով, նոյն ստապատիր ոգիով:

Ստորագրելու հաւէսը, քիչեր միայն կը հասկնան: Ու երջանիկ պիտի ըլլալ որովհետեւ քիչերուն է տրուած այդ օրհնութիւնը:

Գրողը իր ողջ կեանքի ընթացքին պիտի չհասկցուի: Պարզ է:

Գրողը պիտի կրէ իր արծաթէ Կարմիր խաչը:

Ստորագրելու հաւէսը այդ մասին կը խօսի:

Եթէ գրելու ես ճշմարտութեան համար, սոսկալու չես քու անունովդ ստորագրելու:

Գրելը հէչ, բոլորը կարող են գրել, կարեւորը այդ ստորագրութեան հետ համընթաց քալելն է:

Կրելը, առաջ տանիլը, մաքառիլը:

Եթէ տառապիլ կայ, ուրեմն կայ գրել,

Եթէ կայ գիր ուրեմն պարտաւոր ես դնելու քու ստորագրութիւնդ իւրաքանչիւր տողի տակ:

Որով, ստորագրութեան հաւէսը մեծ է ու անկորնչելի....